Teminat senedi, tarafların senet üzerinde gösterilen bedelin ödenmesini belirli bir edimin ifasına bağladıkları senet türünü ifade etmektedir. Kanun koyucu tarafından kanunda düzenlemesi olan senetler arasında yer almayan teminat senedi, ticari hayatta oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır.

Öte yandan her ne kadar kanunda buna yönelik bir düzenleme yapılmamış olsa da Türk Hukukunda kambiyo senetlerinin belirli bir borcun ifasının teminatı olarak keşide edilmesinin önünde bir engel bulunmamaktadır. Bu sebeple kambiyo senetlerinin ticari hayatta teminat amaçlı olarak kullanımına sıklıkla rastlanmaktadır.

Peki teminat senedini kambiyo senetlerinden ayıran nedir?

Teminat senedi ile kambiyo senedi arasındaki temel fark, teminat senedinin kambiyo senedinde mevcut olan koşulsuz şartsız borç ikrarını ihtiva etmemesidir. Teminat senedinde, kambiyo senetlerinden farklı olarak senet üzerindeki bedelin ifası başka bir edimin ifasına bağlanabilmektedir. Kambiyo senetlerinde bu klozun eklenmesi senedin geçersizliği sonucunu doğurmakta iken teminat senedinde bu kloz senedin keşide edilme amacını oluşturmaktadır.

Çekin teminat senedi olarak düzenlenmesi mümkün müdür?

Bu soruya günümüzde olumlu olarak yanıt verilebilmektedir. Çek Kanunu geçici madde 3/5 yürürlüğe giremeden önce; Türk Hukukunda kambiyo senetlerinden poliçe ve bono teminat senedi olarak düzenlenebilirken çekin teminat olarak kullanılması mümkün olmamaktaydı. Ancak Çek Kanunu geçici madde m. 3/5’in yürürlüğe girmesinden sonra çekin ileri tarihli olarak düzenlenmesi mümkün hale geldiğinden çekin teminat kayıtlı olarak düzenlenebilmesinin de önü açılmıştır.

Kambiyo senetleri teminat senedi şeklinde nasıl düzenlenebilir?

Bunun iki farklı yöntemi söz konusudur:

• Bunlardan ilki, kambiyo senedi üzerine teminat için verildiğine dair bir kayıt düşülmesidir.
• İkincisi ise, taraflar arasında düzenlenmiş olan başka bir sözleşme ile bu senedin teminat amaçlı olarak keşide edildiğinin kararlaştırılmasıdır.

Birinci durumda kambiyo senedinin teminat amaçlı olarak verildiği senet üzerindeki kayıttan açık şekilde anlaşılmaktadır. Ancak ikinci durumda ise bu mümkün değildir. Bu halde, senedin teminat amaçlı verildiğinin başka bir sözleşme ile ispatı gerekir.

Peki Yargıtay’ın teminat senedi ile alakalı görüşleri nelerdir?

Yargıtay’ın teminat amaçlı olarak düzenlenen kambiyo senetleri ile alakalı iki farklı değerlendirmede bulunduğu görülmektedir.

Bunlardan birincisi, teminat kaydının soyut olması haline ilişkindir. Bu değerlendirmeye göre kambiyo senedi üzerindeki teminat kaydı soyut ise, yani herhangi bir sözleşmeye atıf yapmıyorsa bu durumda bu kayıt yazılmamış sayılmalıdır. Senedin neyin teminatı olarak verildiği; senedin ön yüzünde, arka yüzünde ya da ayrı bir sözleşmede belirtilmelidir. Bu ihtimalde, soyut nitelikteki teminat kaydı yazılmamış sayılır ve senedin kambiyo senedi niteliğine bir zarar gelmez.

YARGITAY HUKUK GENEL KURULU 2017/1140 E., 2018/563 K., 28.03.2018 TARİHLİ İLAMI;

“Takipte dayanılan 20.10.2013 vade tarihli ve 13.500,00 TL tutarlı bononun arka yüzünde “teminat senedidir” ibaresi bulunmaktadır.

Bonoda teminat kaydı varsa da neyin teminatı olduğu belirtilmediğinden bu ibare bononun mücerrettik vasfını ortadan kaldırmaz.

Bononun teminat amaçlı verildiğinin kabul edilebilmesi için, neyin teminatı olarak verildiğinin ya bononun önündeki veya arkasındaki yazılar veya ayrı bir belge (İİK’nun 169/a maddesinde öngörülen) ile teminat senedi olduğunun kanıtlanması gerekir.”

 

İkinci değerlendirme ise; senede eklenmiş olan ve bir sözleşmeye atıf yapan teminat kaydının senedin niteliğine etkisine ilişkindir. Yargıtay’a göre senede eklenen ve taraflar arasındaki başka bir sözleşmeye atıf yapan kayıt, bu kambiyo senedinin kayıtsız şartsız borç ikrarı niteliğini ortadan kaldırmaktadır. Bu doğrultuda artık bu senedin kambiyo senedi vasfı taşımadığının kabul edilmesi gerekir.

YARGITAY HUKUK GENEL KURULU 2017/330 E., 2017/1088 K., 07.06.2017 TARİHLİ İLAMI;

“6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 776 ncı maddesine göre bononun senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesi ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelime, kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadi, vade, ödeme yeri, kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adı, düzenlenme tarihi ve yeri ile düzenleyenin imzası bulunmalıdır.

Bu çerçevede belirlilik (muayyenlik) kambiyo senetlerinin temel unsurlarından biridir. Tedavül kabiliyeti de dikkate alındığında bononun bütün unsurlarının açık, net, yoruma elverişli olmayacak biçimde belirgin olması gerekir. Öztan’ın da ifade ettiği gibi poliçe ve bono keşidesi “şart kabul etmeyen” bir işlemdir (Öztan, F.: Kıymetli Evrak Hukuku, 2. b., Ankara 1997, s.451). Nitekim Türk Ticaret Kanunu’nun 777 nci maddesi zorunlu unsurları taşımayan senedin bono niteliğinde olmadığını belirttikten sonra vade, keşide ve ödeme yeri konusunda da yedek hukuk kuralı getirerek oluşabilecek boşlukları doldurmuş ve belirlilik ilkesini bu şekilde desteklemiştir. Avizo, bedel, faiz, protestodan muafiyet ve yetki şartı gibi kayıtların konulması kabul edilmekte ise de illetten mücerretlik veya muayyenlik vasfını ortadan kaldıran kayıtların bono üzerine konması, onun kambiyo senedi vasfını ortadan kaldırır.”

Somut olayda takip konusu edilen bononun arkasına “İnşaat sözleşmesine aittir. İnşaatın bitimine kadar ödenecektir” şeklinde konulan ibare ödemeyi başka bir olayın vukuuna bağlamış ve bu haliyle bononun muayyenlik unsurunu ve dolayısıyla kambiyo senedi vasfını ortadan kaldırmıştır. Nitekim keşideci borçlu da (ancak yargılama ile belirlenebilecek biçimde) inşaatın tamamlanmadığını ve henüz ödeme zamanının gelmediğini ileri sürmüştür.

Bono vasfı bulunmayan belgeye dayalı olarak kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılamayacağına ilişkin kural da (İİK.m.168/1) dikkate alındığında borçlu aleyhine bu yolla takip yapılması doğru değildir.”

 

KAYNAKÇA

Öztan, s. 1075; Kendigelen, s. 134.

Boztosun, Odman Ayşe N. (2007), Kambiyo Senetlerinde Teminat Kaydı, Legal Hukuk Dergisi, S. 53, s. 149, Sarıkaya,Merve (2018), Kambiyo Senetlerinde Teminat Kaydı, İstanbul, s. 103.

http://www.corpus.com.tr Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/330 E., 2017/1088 K., 07.06.2017 T. Sayılı kararı

http://www.corpus.com.tr Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2017/1140 E., 2018/563 K., 28.03.2018 T. Sayılı kararı